Monumentenroute Amelisweerd & Rhijnauwen

Amelisweerd & Rhijnauwen hebben een geschiedenis die eeuwen teruggaat. Niet zo raar dus dat je op de landgoederen heel wat monumenten tegenkomt. In september is het elk jaar Open Monumentendag, met elk jaar een ander thema.  Tijdens dit weekend  is op de landgoederen een klein aantal monumenten opengesteld, maar je kunt natuurlijk sowieso een mooie wandeling maken langs de monumenten op Amelisweerd & Rhijnauwen. Alleen al de buitenkant is de moeite van het bekijken waard. Het is dus het hele jaar door een goede gelegenheid om de monumentenroute Amelisweerd & Rhijnauwen te doen!

Zo’n wandeling langs de monumenten op de landgoederen is echt de moeite waard. Eigenlijk is het een reis door de tijd en met een beetje fantasie kun je je een echte landjonker uit vroeger tijden wanen. Niet alleen de gebouwen die je tegenkomt zijn monumenten, ook delen van het bospark op Amelisweerd & Rhijnauwen zelf zijn een monument. Aan de hand van deze monumentenroute hebben we een aantal monumenten op een rijtje gezet. Zo kom je wat meer te weten over de geschiedenis van de gebouwen waar je misschien al vaker langs gelopen bent zonder er verder meer van te weten. Wij nemen je mee op pad en vertellen je misschien af en toe iets wat je nog niet wist. Hieronder kun je deze monumentenroute inclusief plattegrond gratis downloaden als pdf. Daaronder lees je de uitgebreide beschrijving van de monumenten op de route.
Start: parkeerplaats P1 Oud Amelisweerd/fietsenstalling Oud Amelisweerd. De wandeling start bij Landhuis Oud Amelisweerd.

Download hier jouw versie van de Monumentenroute! De route bevat informatie én foto’s van de leukste en mooiste plekjes op de landgoederen!

Vul hieronder je naam en je e-mailadres in en klik op de button om je in te schrijven voor onze nieuwsbrief. Met de nieuwsbrief houden we je op de hoogte van de activiteiten op de landgoederen.
Je kunt je altijd weer uitschrijven via de link onderaan de nieuwsbrief. Lees onze privacyverklaring om te weten hoe we met je gegevens omgaan.
Als je op de knop geklikt heb om je in te schrijven, opent de pagina met de gratis Monumentenroute die je meteen als pdf kunt downloaden.

Op de achterkant van de plattegrond vind je een korte beschrijving van de route en de monumenten. Hieronder in de blog vind je de uitgebreide beschrijving per monument.
Je kunt de pdf ook uitprinten. Als je de pdf dubbelzijdig en zonder marges uitprint, kun je het A4 terugvouwen tot een handig klein formaat dat je zo bij je kan steken.

Veel plezier op de landgoederen!

1 Huis Oud Amelisweerd

Oud Amelisweerd


Huis Oud Amelisweerd met koetshuis aan de Kromme Rijn 1954 | Collectie Utrechts Archief

Tot een paar jaar geleden was in dit 18e-eeuwse landhuis MOA / Museum oud Amelisweerd gevestigd. Na een tijdelijke bestemming als Pop-up MOA heeft het huis sinds vorig jaar weer een langdurige bestemming gekregen.

Het huis werd rond 1770 gebouwd op de fundamenten van de ridderhofstad die daar sinds 1537 gestaan had. Een deel van het muurwerk van de ridderhofstad maakt deel uit van het huidige landhuis. Een van de meest bijzondere dingen die bewaard zijn gebleven is het Chinese behang dat een aantal kamers van het huis siert. De staat waarin het bewaard is gebleven en de schaal waarop is uniek in Europa. Het in de twintigste eeuw vervallen geraakte landhuis is enkele jaren gelden grondig gerestaureerd, waarbij het behang zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat bewaard is gebleven. Voor de restauratie en herbestemming ontving het MOA | Museum Oud Amelisweerd een prestigieuze Europese prijs. MOA | Museum Oud Amelisweerd, ook bekend als het Armando-museum, organiseerde wisselende exposities waarbij werk van Armando en het bijzondere interieur van het huis gecombineerd werden met andere kunstwerken. Helaas is het museum failliet gegaan en kon het huis een tijdje niet bezocht worden. Van 2019 tot 2021 was het Pop-up Museum Oud Amelisweerd in huis Oud Amelisweerd gevestigd en kon het huis weer bezocht worden.
Inmiddels is het landhuis voor de komende tien jaar in beheer bij Stichting Stadsherstel en verzorgt Stichting Landhuis Oud Amelisweerd de programmering van de tentoonstellingen in huis Oud Amelisweerd. o.a. i.s.m. het Centraal Museum en de HKU. Hier lees je meer over Landhuis Oud Amelisweerd.

2 Koetshuis Oud Amelisweerd

Koetshuis Oud Amelisweerd 1954

Koetshuis Oud Amelisweerd 1954 | Collectie Utrechts Archief

In het voormalige koetshuis dat hoort bij huis Oud Amelisweerd is tegenwoordig restaurant de Veldkeuken gevestigd. Het koetshuis stamt uit ca. 1770. In de achtergevel zijn fragmenten van het muurwerk van een 16de-eeuwse voorganger opgenomen. Het voormalig koetsgedeelte bevindt zich in het midden, het is aan de buitenkant herkenbaar aan een dubbele inrijdeur aan de voorzijde, tegenwoordig in gebruik als toegangsportaal van het restaurant. Links van dit koetsgedeelte vind je de oorspronkelijke koetsierswoning. Rechts van het koetsgedeelte vind je, op de plek van de oorspronkelijke kleinere dienstwoningen, tegenwoordig restaurant de Veldkeuken. Restaurant de Veldkeuken is een prima pleisterplek tijdens deze monumentenroute. Op Open Monumentendag is er geen programma in de Veldkeuken, maar je kunt er natuurlijk wel een kijkje nemen: programma Open Monumentendag Bunnik.

3 Trapeziumbos

Plattegrond Oud Amelisweerd met Trapeziumbos, Domlaan en het Engelse Werk

Plattegrond Oud Amelisweerd met Trapeziumbos, Domlaan en het Engelse Werk

Het trapeziumbos is in de tijd van de bouw van het huidige huis aangelegd in de toenmalige gangbare Rococostijl, herkenbaar aan de kronkelige paadjes binnen geometrische vormen. Op een van de open plekken in dit bos heeft ooit een volière gestaan met exotische vogels. De Domlaan, die op slechts een kleine afstand van het huis begint, is zo aangelegd dat je vanaf dit pad de Dom kon zien. Zoals gebruikelijk in die tijd werden zichtlijnen bij de aanleg van tuinen en parken veel toegepast. Een voorbeeld hiervan is ook de Sneeuwklokjeslaan bij Nieuw Amelisweerd.

4 Boerderij De Zonnewijzer

Boerderij De Zonnewijzer UA5544

Boerderij De Zonnewijzer 1900/05 | Collectie Utrechts Archief

Deze boerderij was oorspronkelijk de pachtboerderij die hoorde bij huis Oud Amelisweerd. De opbrengst van het land en het vee was bestemd voor de bewoners van het landhuis en het bijbehorende landgoed. De boerderij bestaat uit meerdere gebouwen. De dwarshuisboerderij stamt uit het laatste kwart van de 18e eeuw. De gevelindeling is in de eerste helft van de 20e eeuw drastisch gewijzigd. Het bedrijfsgedeelte achter het huis heeft sinds de bouwtijd geen ingrijpende wijzigingen ondergaan. De historische boerderij bestaat verder uit een zomerhuis en rietgedekte kapberg en schuur.

5 Ridderhofstad Rhijnauwen

Huis Rhijnauwen

Huis Rhijnauwen 1930/1935 | Collectie Utrechts Archief

Het huis Rhijnauwen is in de 18e eeuw ontstaan uit verbouwing en uitbreiding van het oorspronkelijke middeleeuwse kasteel Rhijnauwen. Kasteel Rhijnauwen was een echt kasteel met een poort en een binnenplaats. Delen van dat kasteel zijn nog terug te vinden in de muren van het huidige landhuis. De geschiedenis van landgoed Rhijnauwen gaat terug tot 1212. Vanaf 1394 stond op deze plek al een versterkt huis. De gracht die oorspronkelijk het huis en de voorburcht scheidde, is in 1832 gedempt. In de loop der tijd heeft het classicistische landhuis heel wat aanpassingen ondergaan, waardoor het 18e-eeuwse interieur vrijwel geheel verloren is gegaan, maar ondanks dat is de hoofdvorm van het geheel behouden gebleven. In het huis bevindt zich nog wel een trap in Lodewijk XIV-stijl. Sinds 1933 is het huidige huis in gebruik als jeugdherberg, tegenwoordig onder de naam van Stayokay hostel. Tijdens de Tweede Oorlog werd het huis door het Duitse leger gebruikt als officiersverblijf. Het sfeervolle huis wordt tegenwoordig o.a. gebruikt voor huwelijksfeesten. Op landgoed Rhijnauwen is het 17e en 18e eeuwse lanenstelsel bewaard gebleven. Hoewel de inhoud van de vakken binnen deze structuur in de loop der tijden gewijzigd is, is de structuur zelf nog steeds intact. Het huis is niet opengesteld voor bezoekers, maar tijdens openingstijden kan er wel een voorzichtige blik naar binnen geworpen worden.

6 Poortgebouw Rhijnauwen & Duiventoren

Poortgebouw Rhijnauwen

Poortgebouw Rhijnauwen 1930/35 | Collectie Utrechts Archief

In de 18e eeuw werden de stallen uitgebreid met een dienstwoning en een poort en ontstond het huidige poortgebouw. Het poortgebouw is tegenwoordig in gebruik bij de Stayokay en wordt gebruikt als kantoor, receptie voor het hostel en als café. Naast het poortgebouw, op de rand van de oude omgrachting, werd ook een duiventoren met een tentdak gebouwd. Het Stayokay Café is een prima pleisterplek tijdens deze monumentenroute.

7 Boerderij Goed ten Rhijn

Goed ten Rhijn, Collectie Het Utrechts Archief

Goed ten Rhijn in 1926 | Collectie Het Utrechts Archief

Als je niet de poort doorgaat maar je je even omdraait en de brug over de Kromme Rijn oversteekt, zie je aan je rechterhand, links van het jaagpad , een witte boerderij: Goed ten Rhijn. Tegenwoordig is in de schuren van deze boerderij de bakkerij van de Veldkeuken gevestigd. De monumentale witgepleisterde dwarshuisboerderij bestaat uit een woonhuisgedeelte uit 1674 voorzien van een rieten schilddak waarin
dakvensters zijn opgenomen en een achterhuis uit 1921 met een lager zadeldak. In oorsprong dateert de boerderij uit 1620, maar het huis is herbouwd na in 1672 door de Franse troepen te zijn verwoest. Omstreeks 1946 hebben enkele verbouwingen in het woonhuisgedeelte plaatsgevonden, waarbij onder andere de kaaskamer links in het woonhuis tot woonvertrek is gemaakt en enkele bedstedes zijn weggebroken. Bij de boerderij staan een drietal witgepleisterde veeschuren met een pannen zadeldak en een vijf roedige kapberg. De grootste schuurvlak naast de boerderij is 19de eeuws. De andere twee, een paardenstalen varkensschuur, zijn in 1921 gebouwd.
Onlangs zijn de drie schuren verbouwd tot de bakkerij van de Veldkeuken (zie bij 2). Bij de verbouwing is zorgvuldig rekening gehouden met de historische elementen van de schuren. Op Open Monumentendag worden er rondleidingen door de bakkerij van de Veldkeuken georganiseerd.

8 Theehuis Rhijnauwen

Theehuis Rhijnauwen

Theehuis Rhijnauwen 1925 | Collectie Utrechts Archief

Het theehuis is ontworpen door architect  Gosse van der Gaast in de stijl van de Amsterdamse School en in 1921 gebouwd. Het gebouw is verwant aan het ook door van der Gaast ontworpen paviljoen in het Wilhelminapark in Utrecht. Het bijzondere is dat het gebouw is opgetrokken uit hout. Omdat het gebouw in het schootsveld van Fort bij Rijnauwen kwam te liggen, had het Ministerie van Defensie bepaald dat bouwwerken in zo’n gebied van hout moesten zijn om in oorlogstijd snel afgebroken te kunnen worden (Kringenwet). Zo waren de militairen verzekerd van een vrij schootsveld vanuit het fort. Nu met alle bomen en begroeiing nauwelijks nog voor te stellen, maar ooit, bij de aanleg van het fort, was het gebied rondom het fort een grote kale vlakte, bedoeld om de forten vrij zicht te geven op de Houtense vlakte. Samen met Fort Vechten vormde Fort bij Rijnauwen een belangrijke schakel in de verdedigingswerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, omdat in tegenstelling tot andere gebieden de Houtense vlakte vanwege de hoge ligging, niet onder water gezet kon worden. Het theehuis werd gebouwd in opdracht van de gemeente Utrecht, die het landgoed begin 20e eeuw had aangekocht, maar die de ambitieuze uitbreidingsplannen voor de stad niet waar kon maken en dus op zoek was naar een andere bestemming voor dit gebied. Theehuis Rhijnauwen is een prima pleisterplek tijdens deze monumentenroute.

9 Hofstede Rhijnauwen

Hofstede Rhijnauwen

Hofstede Rhijnauwen 1920/30 | Collectie Utrechts Archief

Deze boerderij was oorspronkelijk de pachtboerderij die hoorde bij kasteel Rhijnauwen. De opbrengst van het land en het vee was bestemd voor de bewoners van het kasteel en het bijbehorende landgoed. De boerderij stamt uit de 18e eeuw en bestaat naast het hoofdgebouw uit een zomerhuis. Hoewel de buitenzijde in de loop der tijd enige verandering heeft ondergaan, is de indeling en plattegrond sinds de bouw nauwelijks veranderd. De boerderij is niet opengesteld voor bezoekers.

10 Fort bij Rijnauwen

Bouw Fort bij Rijnauwen

Koninklijk bezoek bij de bouw van Fort bij Rijnauwen 1870 | Collectie Utrechts Archief

Fort bij Rijnauwen is het grootste vestingwerk van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het totale gebied is circa 31 hectare groot. Samen met Fort bij Vechten moest het één van de zwakste punten in de linie verdedigen, een brede strook grond aan weerszijden van de Kromme Rijn die niet onder water kon worden gezet. Daarnaast kon vanaf dit punt de strategische spoorlijn Utrecht-Arnhem onder vuur worden genomen. Het fort  is gebouwd tussen 1868 en 1875 en bestaat uit bomvrije kazernes, kruithuizen, manschappenverblijven, kazematten, flankbatterijen, groepsschuilkelders en een groot terreplein (oefen- en paradeplaats). Door zijn bouwstijl en gaafheid is het fort historisch gezien uniek.
Het fort is normaal gesproken alleen onder begeleiding van een gids te bezoeken. Zie: evenementenagenda.
Op Open Monumentendag zijn er de hele dag door doorlopende gratis excursies om kennis te maken met het grootste en groenste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

11 Hoge Bos

Hoge Bos 1953/57

Hoge Bos 1953/57 | Collectie Utrechts Archief

Het Hoge Bos of Vogelenbos was het vroegere Jachtbos van Rhijnauwen. Het dateert uit de tweede helft van de 17e eeuw. De oudste bomen die er nu nog staan, zoals een aantal zomereiken, beuken en essen, stammen uit ca. 1850.

12 De witte brug

Oude brug Kromme Rijn 1800 1850

Oude brug over de Kromme Rijn bij Nieuw Amelisweerd op een prent uit de periode 1800/1850 | Collectie Utrechts Archief

De toegangsweg vanaf de Koningsweg naar Nieuwe Amelisweerd loopt via een brug over de Kromme Rijn. Het is een houten brug met witgeschilderde decoratieve gietijzeren brugleuningen. De vormgeving van de brug gaat terug tot circa 1860. In de Tweede Wereldoorlog werd de brug door de Duitsers opgeblazen. Na de oorlog werd hij hersteld. Aan de kant van het huis wordt het bruggenhoofd gemarkeerd door een stel hardstenen pijlers die bekroond door een bol. De bovenste twee segmenten hebben verdiepte velden voorzien van een geschulpt patroon. Links en rechts van de respectievelijke pijlers is een waaiervormig hekwerk aangebracht. De pijlers dateren vermoedelijk uit het midden van de 19de eeuw, de hekken zijn mogelijk van latere datum. De witte brug is een karakteristieke blikvanger, niet alleen voor de wandelaars langs het jaagpad, maar ook voor de kanoërs op de Kromme Rijn.

13 Huis Nieuw Amelisweerd           

79894 Huis Nieuw Amelisweerd 1963

Huis Nieuw Amelisweerd 1963 | Collectie Utrechts Archief

Op de resten van een middeleeuwse ridderhofstad werd in 1707 in opdracht van Hendrik baron van Utenhove huis Nieuw Amelisweerd gebouwd. Later in de 18de eeuw werd nog een lage etage toegevoegd. Omstreeks 1860 werd het huis witgepleisterd en met twee vleugels uitgebreid. Daarmee kreeg Nieuw-Amelisweerd haar huidige aanzien. Het huis is niet opengesteld voor bezoekers.

14 Koetshuis Nieuw Amelisweerd

Koetshuis Nieuw Amelisweerd

Koetshuis Nieuw Amelisweerd 1901 | Collectie Utrechts Archief

Bij huis Amelisweerd hoort een koetshuis, dat uit 1740 stamt. Het gebouw bestaat uit een koetsenstalling met twee dubbele koetsdeuren aan de zijde van huis Amelisweerd en een tuinmanswoning aan de andere zijde. Tegen de westgevel bevond zich een oranjerie, die in 1929 gesloopt werd. In het deel van de koetsenstalling waren ook een hooizolder, koetsierskamer en stal ondergebracht. Tegenwoordig is in de koetsenstalling Atelier Amelisweerd gevestigd en worden er workshops en coaching sessies gegeven.

15 Huisje en tuinmuur De Volle Grond

De Volle Grond

De Volle Grond

Deze tuin is van oorsprong de moestuin die hoorde bij huis Nieuw Amelisweerd. De opbrengst van de moestuin was bestemd voor de bewoners van het landhuis en het bijbehorende landgoed. De muur die de tuin ommuurd stamt waarschijnlijk uit de 19e eeuw. Het oorspronkelijke bergschuurtje, opgetrokken uit karakteristieke gele en rode bakstenen, bij de ingang van de tuin stamt uit begin 20e eeuw en is tegenwoordig in gebruik bij de tuinders van De Volle Grond. Op Open Monumentendag kun je op De Volle Grond aan een van de rondleidingen meedoen: programma Open Monumentendag Bunnik.

16 Het Engelse werk

Wandelaars op een van de bruggetjes van het Engelse Werk 1965

Wandelaars op een van de bruggetjes van het Engelse Werk 1965 | Collectie Utrechts Archief

Het Engelse werk is een voorbeeld van een in Engelse landschapsstijl aangelegd parkbos. Uitgangspunt van deze stijl is dat de natuur geen rechte lijnen kent. Deze pre-romantische stijl kenmerkt zich door kronkelige paadjes, afwisseling van dalletjes en heuveltjes, open en dichte ruimtes, donkere dennen en lichte berkenbomen. Als je onbekend met dit deel van het bos kun je soms maar met moeite je weg vinden. De plattegrond is dan een welkom hulpmiddel.
Sinds dit jaar zijn de eenvoudige bruggetjes op het Engelse Werk vervangen door bruggen in een eigentijdse stijl met als sierelement een verwijzing naar het Chinese behang van huis Oud Amelisweerd.

17 Amelis’Hof

Amelis' Hof

Amelis’ Hof

Deze tuin is van oorsprong de moestuin die hoorde bij huis Oud Amelisweerd. De opbrengst van de moestuin was bestemd voor de bewoners van het landhuis en het bijbehorende landgoed. De schuur op de tuin stamt van oorsprong uit de 17 eeuw. De fraaie historische Brusselse druivenkas uit 1937 die de tuin siert is enkele jaren geleden aangekocht en op de tuin geplaatst. De tuin is opengesteld voor bezoekers. Je bent nu bijna weer terug op je uitgangspunt, het pleintje bij huis Oud Amelisweerd.

Hopelijk heb je genoten van deze monumentenroute op Amelisweerd & Rhijnauwen!

Doneer hier € 1,00 – of een ander bedrag – en steun zo de makers van deze website.
De betaling verloopt via iDeal.

Doneer € -

Pin It on Pinterest

Share This

Deel dit

Deel dit bericht met je vrienden!