Het jaagpad langs de Kromme Rijn is vanaf 3 juni weer open voor publiek. Je kunt dus weer onbeperkt gebruik maken van de wandelroutes op de landgoederen en de kersenboomgaard is dus ook weer via het jaagpad te bereiken. Hou bij je bezoek wel rekening met de in verband met corona opgestelde regels. Kijk hier voor actuele info: wandelen op de landgoederen tijden corona.

Vanaf 1 juni zijn de horeca en de terrassen op de landgoederen weer open. Meer info vind je hier: landgoed horeca open per 1 juni.

Kastelenroute Amelisweerd & Rhijnauwen

In juni is het elk jaar de Dag van het Kasteel. Ook Amelisweerd & Rhijnauwen staan dan in het teken van de viering van Dag van het Kasteel. Op de Dag van het Kasteel ben je van harte welkom op de historische moestuin van biologische tuinderij De Volle Grond, waar al honderden jaren getuinierd wordt. De tuinders vertellen je graag over de historie van de tuin én over hoe er vandaag de dag met veel aandacht en zorg getuinierd wordt. Ook ben je van harte welkom bij Pop-up Museum Oud Amelisweerd, dat in 2019 geopend is en waar wisselende tentoonstellingen georganiseerd worden. Maar neit allen op de Dag van het Kasteel kun je de Kastelenroute volgen, dat kan nl. het hele jaar door!

Misschien vraag je je af wat Amelisweerd & Rhijnauwen met de Dag van het Kasteel van doen hebben. Wat niet iedereen weet, is dat de tegenwoordige huizen (Oud en Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen) vroeger allemaal kastelen geweest zijn. Leuk dus om meer te weten over de geschiedenis van deze huizen en je op je wandeling langs deze huizen te realiseren wat zich hier allemaal heeft afgespeeld. Niet altijd waren de landgoederen een oase van rust, je leest er hieronder meer over.

Om je op weg te helpen hebben we de kastelenroute samengesteld die je langs de voormalige kastelen en historische moestuinen voert. Hieronder kun je deze kastelenroute inclusief plattegrond gratis downloaden als pdf. Print ’m uit en neem ’m mee op je wandeling over de landgoederen.
Start: parkeerplaats P1 Oud Amelisweerd / fietsenstalling Oud Amelisweerd. De wandeling start bij huis Oud Amelisweerd.

We nemen je mee op een tocht langs de landhuizen en de moestuinen op de landgoederen. We starten bij Huis Oud Amelisweerd, dat op de Dag van Het Kasteel weer opengaat als Pop-up Museum Oud Amelisweerd.

1 Huis Oud Amelisweerd

Oud Amelisweerd 1673 verwoesting UA X17261-201065

Prentje van Hoevenaar uit ca.1840, afkomstig uit de Utrechtsche Volksalmanak van 1841, waarop de verwoesting door de Fransen van Oud Amelisweerd in 1673 verbeeld wordt.

Het het huidige huis Oud Amelisweerd werd rond 1770 gebouwd op de fundamenten van de ridderhofstad die daar eerder stond. Al in de dertiende eeuw liet ridder Amelis op deze plek een versterkt huis bouwen, dat in de loop der eeuwen uitgroeide tot een hofstede bestaande uit meerdere gebouwen. In 1537 wordt de hofstede als ridderhofstad erkend.

Oud Amelisweerd 1743 UA X107469-37908

De gebouwen van Oud Amelisweerd op de plek van de vernietigde ridderhofstad op een prent uit 1743. Het gebouw rechts is een voorganger van het huidige koetshuis. | Collectie Het Utrechts Archief.

Het huidige huis Oud Amelisweerd werd rond 1770 gebouwd op de fundamenten van de ridderhofstad die daar eerder stond. Al in de dertiende eeuw liet ridder Amelis op deze plek een versterkt huis bouwen, dat in de loop der eeuwen uitgroeide tot een hofstede bestaande uit meerdere gebouwen. In 1537 wordt de hofstede als ridderhofstad erkend. In het rampjaar 1672 wordt de ridderhofstad door de Fransen verwoest. Naast de restanten van het verwoeste huis wordt dan een meer bescheiden boerenhofstede gebouwd. Rond 1770 werd het nieuwe en grotere landhuis gebouwd dat er nu nog altijd staat. Delen van het muurwerk en de vloer van de eerdere huizen die op die plek stonden maken deel uit van het huidige landhuis.

Oud Amelisweerd 1810 X47389-201059

Huis Oud Amelisweerd in 1810, met links op de voorgrond het inmiddels verdwenen boothuis. | Collectie Het Utrechts Archief

Ook het koetshuis, waar tegenwoordig restaurant de Veldkeuken gevestigd is, bestaat nog uit delen van het gebouw dat hier eerder stond. In de achtergevel zijn fragmenten van het muurwerk van een 16e eeuwse voorganger opgenomen. Het voormalig koetsgedeelte bevindt zich in het midden, het is aan de buitenkant herkenbaar aan een dubbele inrijdeur aan de voorzijde, tegenwoordig in gebruik als toegangsportaal van het restaurant. Links van dit koetsgedeelte vind je de oorspronkelijke koetsierswoning. Rechts van het koetsgedeelte vind je, op de plek van de oorspronkelijke kleinere dienstwoningen, tegenwoordig het restaurant.

Koetshuis Oud Amelisweerd 1954

Het koetshuis van Oud Amelisweerd in 1954 | Collectie Het Utrechts Archief

Het meest bijzondere dat in het 18e eeuwse huis aangebracht is én bewaard is gebleven, is het Chinese behang dat een aantal kamers van het huis siert. De staat waarin het bewaard is gebleven en de schaal waarop is uniek in Europa. Het in de twintigste eeuw vervallen geraakte landhuis is enkele jaren gelden grondig gerestaureerd, waarbij het behang zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat bewaard is gebleven. Voor deze restauratie en herbestemming werd het toenmalige MOA | Museum Oud Amelisweerd in 2016 beloond met een prestigieuze Europese prijs, de Europa Nostra Award.

Huis Oud Amelisweerd Chinees behang

Chinees behang in Huis Oud Amelisweerd.

Tot juli 2018 was in het 18e eeuwse landhuis MOA | Museum Oud Amelisweerd gevestigd. MOA | Museum Oud Amelisweerd, ook wel bekend als het Armando-museum, organiseerde in de loop van vier jaar meerdere exposities waarbij werk van Armando en het bijzondere interieur van het huis gecombineerd werden met andere kunstwerken.
Inmiddels heeft het huis een nieuwe bestemming gekregen als Pop-up Museum Oud Amelisweerd en gaat het museum op 10 juni weer open voor bezoekers.

2 Huis Nieuw Amelisweerd

Ook huis Nieuw Amelisweerd kent een lange en roerige geschiedenis. Nadat ridder Amelis zich in de 13e eeuw op Amelisweerd gevestigd had en op de plek van het latere Oud Amelisweerd zijn huis liet bouwen, kreeg hij drie zonen. Na zijn dood werd het landgoed over deze zonen verdeeld en werd er gesproken over Oud en Nieuw Amelisweerd. Op de plek waar nu huis Nieuw Amelisweerd staat, stond vanaf de 13e eeuw een versterkt huis. Vanaf eind 1300 staat het kasteel op deze plek een tijd lang bekend als Groenewoude, later Nieuw Amelisweerd. In 1538 wordt Nieuw Amelisweerd een ridderhofstad, in 1673 wordt het kasteel door de Fransen vernietigd.

Groenewoude Nieuw Amelisweerd 1630-70 UA 38009

Kasteel Groenewoude rond 1650. Het kasteel Groenewoude was een vrij eenvoudig kasteel omgeven door een slotgracht. In de verte op de achtergrond zijn de Domtoren en de Domkerk te zien. | Collectie Het Utrechts Archief.

Op de resten van de middeleeuwse ridderhofstad werd in 1707 in opdracht van Hendrik baron van Utenhove huis Nieuw Amelisweerd gebouwd. Later, in de 18e eeuw, werd nog een lage etage toegevoegd. Omstreeks 1860 werd het huis witgepleisterd en met twee vleugels uitgebreid. Daarmee kreeg Nieuw Amelisweerd haar huidige aanzien. In de tweede helft van de 20e eeuw raakte het huis verwaarloosd, maar nadat krakers het in de jaren ’70 in gebruik namen, is het huis in de jaren ’80 verbouwd tot een appartementengebouw. Het huis is niet opengesteld voor bezoekers, maar biedt bij een bezoek aan het landgoed wel altijd een prachtig plaatje.

Oud Amelisweerd 1743 UA X107469-37908

Nieuw Amelisweerd 1740-50. Op de voorgrond de voormalige slotgracht, met daarin het eiland met de restanten van de vernietigde ridderhofstad, een zgn, ‘souvenir de guerre’. Op de achtergrond het rond 1700 gebouwde landhuis Nieuw Amelisweerd, dat in de 19e eeuw uitgebreid werd met vleugels en een verdieping en zo z’n huidige vorm kreeg. Op de achtergrond rechts het koetshuis uit 1740 in de vorm zoals we dat vandaag de dag nog steeds kennen. | Collectie Het Utrechts Archief.

Bij huis Amelisweerd hoort een koetshuis, dat uit 1740 stamt. Het gebouw bestaat uit een koetsenstalling met twee dubbele koetsdeuren aan de zijde van huis Amelisweerd en een tuinmanswoning aan de andere zijde. Tegen de westgevel bevond zich een oranjerie, die in 1929 gesloopt werd. In het deel van de koetsenstalling waren ook een hooizolder, koetsierskamer en stal ondergebracht. Tot voor kort diende het koetsenstallingsgedeelte als bakkerij van het op Oud Amelisweerd gevestigde restaurant de Veldkeuken. Regelmatig kon je de bakker met zijn bakfiets over het Utenhovepad en de Domlaan zien fietsen om de voorraden bij de Veldkeuken aan te vullen. Sinds kort is de bakkerij van de Veldkeuken gevestigd in boerderij Goed ten Rijn, vlakbij huis Rhijnauwen.

Koetshuis Nieuw Amelisweerd

Koetshuis Nieuw Amelisweerd 1901 | Collectie Utrechts Archief

3 Tuinderij De Volle Grond

Deze tuin is van oorsprong de moestuin die hoorde bij huis Nieuw Amelisweerd. De opbrengst van de moestuin was bestemd voor de bewoners van het landhuis en het bijbehorende landgoed. Op de voormalige moestuin van Nieuw Amelisweerd is tegenwoordig biologische tuinderij De Volle Grond gevestigd. Op de historische moestuin wordt vandaag de dag dus, net als in vroeger tijden, met veel aandacht en handwerk de tuin onderhouden. De muur die de tuin ommuurd stamt waarschijnlijk uit de 19e eeuw. Het oorspronkelijke bergschuurtje, opgetrokken uit karakteristieke gele en rode bakstenen, bij de ingang van de tuin stamt uit begin 20e eeuw en is tegenwoordig in gebruik bij de tuinders van De Volle Grond. Op 10 juni, de Dag van het Kasteel, ben je van harte welkom om een kijkje te komen nemen!

Moestuin Nieuw Amelisweerd UA 38019

Tekening van de moestuin van Nieuw Amelisweerd door G.Th.F. en F.H.J. van Utenhove uit ca. 1800. Collectie het Utrechts Archief.

4 Tuinderij Amelis’ Hof

Deze tuin is van oorsprong de moestuin die hoorde bij huis Oud Amelisweerd. De opbrengst van de moestuin was bestemd voor de bewoners van het landhuis en het bijbehorende landgoed. De schuur op de tuin stamt van oorsprong uit de 17e eeuw. De fraaie historische Brusselse druivenkas uit 1937 die de tuin siert is enkele jaren geleden aangekocht en op de tuin geplaatst. De tuin is opengesteld voor bezoekers, in de bloemenpluktuin kun je in het seizoen tegen betaling je eigen veldboeket plukken.

5 Ridderhofstad Rhijnauwen

Ridderhofstad Rhijnauwen 1646-47 UA X1890-37931

Ridderhofstad Rhijnauwen 1646-47 | Collectie Utrechts Archief

Het huis Rhijnauwen is in de 18e eeuw ontstaan uit verbouwing en uitbreiding van het oorspronkelijke middeleeuwse kasteel Rhijnauwen. Kasteel Rhijnauwen was een echt kasteel met een poort en een binnenplaats. Delen van dat kasteel zijn nog terug te vinden in de muren van het huidige landhuis. De geschiedenis van landgoed Rhijnauwen gaat terug tot 1212. Vanaf 1394 stond op deze plek al een versterkt huis. In 1450 werd de toenmalige ‘burg’ vernietigd in opdracht van de Raad van Utrecht. Nadat bleek dat het oordeel van de Raad van Utrecht onterecht was geweest, werd het huis op kosten van de raad herbouwd. In de loop der eeuwen onderging de ridderhofstad een aantal wijzigingen. Het oorspronkelijke L-vormige middeleeuwse kasteel werd in de 18e eeuw verbouwd tot een rechthoekig landhuis in classicistische stijl. De gracht die oorspronkelijk het huis en de voorburcht scheidde, is in 1832 gedempt.

Huis Rhijnauwen

Huis Rhijnauwen | Collectie Utrechts Archief

In de loop der tijd heeft het classicistische landhuis heel wat aanpassingen ondergaan, waardoor het 18e-eeuwse interieur vrijwel geheel verloren is gegaan. In het huis bevindt zich nog een trap in Lodewijk XIV-stijl.
Sinds 1933 is het huidige huis in gebruik als jeugdherberg (de eerste in Nederland), tegenwoordig onder de naam van Stayokay hostel. Tijdens de Tweede Oorlog werd het huis door het Duitse leger gebruikt als officiersverblijf. Het sfeervolle huis wordt tegenwoordig o.a. gebruikt voor huwelijksfeesten. Het huis is niet opengesteld voor bezoekers, maar tijdens openingstijden kan er wel een voorzichtige blik naar binnen geworpen worden.

In de 18e eeuw werden de stallen uitgebreid met een dienstwoning en een poort en ontstond het huidige poortgebouw. Het poortgebouw is tegenwoordig in gebruik bij de Stayokay en wordt gebruikt als kantoor, receptie voor het hostel en als café. Naast het poortgebouw, op de rand van de oude omgrachting, werd ook een duiventoren met een tentdak gebouwd.

Poortgebouw Rhijnauwen

Poortgebouw Rhijnauwen 1930/35 | Collectie Utrechts Archief

De wandelroute voert via het jaagpad langs de Kromme Rijn terug naar het uitgangspunt bij huis Oud Amelisweerd. Voor de kersenliefhebber is er in het seizoen (juni/juli) nog een aanrader: loop en stukje verder over het jaagpad richting Utrecht, dan kom je terecht bij kersenboomgaard De Knapschinkel, waar je heerlijke kersen kunt kopen.
Meer weten over de kers in het Kromme Rijn-gebied? Lees dan Kersen = wandeltijd!

Veel plezier bij je wandeling langs de hierboven genoemde historische pareltjes op Amelisweerd & Rhijnauwen!

Meer weten over de historie en de natuur op Amelisweerd & Rhijnauwen?
Bestel dan het boek Wandelen en verkennen van heden en verleden van Bea Groen.

Kastelenroute als downloadable pdf

Vul hieronder je naam en je e-mailadres in en klik op ‘schrijf je in’.
Je krijgt dan toegang tot de Kastelenroute die je als pdf kunt downloaden.

Print de twee pagina’s in de pdf uit (bij voorkeur dubbelzijdig), vouw ’m op en neem ’m mee bij je bezoek aan Amelisweerd & Rhijnauwen.

Doneer hier € 1,00 – of een ander bedrag – en steun zo de makers van deze website.
De betaling verloopt via iDeal.

Doneer € -

Pin It on Pinterest

Share This

Deel dit

Deel dit bericht met je vrienden!